بازاریابی یک فرایند اجتماعی- مدیریتی است که به وسیلهی آن، افراد و گروهها، نیازها و خواستههای خود را از طریق تولید، عرضه و مبادلهی کالاهای مفید با دیگران، تأمین میکنند (کاتلر، 1384). انجمن بازاریابی آمریکا نیز بازاریابی را فرایندی شامل برنامهریزی و تحقق یک ایده، تبلیغات و سپس توزیع کالا، خدمت و اندیشه جهت برقراری مبادله دانسته است تا به وسیلهی آن بتوان اهداف فردی و سازمانی را برآورده ساخت (اسماعیلپور،.1383).
بازاریابی با نیازها و خواستههای بشر آغاز میشود، انسانها برای بقای خود به غذا، هوا، آب ... نیاز دارند. علاوه بر این به سرگرمی، آموزش و سایر خدمات هم نیازمندند. میان نیاز، خواسته و تقاضا تفاوتهایی وجود دارد که این تفاوتها از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد.
نیاز به معنی عدم دسترسی به یک رضامندی اساسی میباشد که در بافت حیاتی و روان هر انسان وجود دارد مانند غذا و پوشاک. اما خواستهها میل و علاقه انسان به اقلام خاصی میباشد که برطرف کننده نیاز وی باشد. به عنوان مثال نیاز به غذا را میتوان به شکلهای گوناگون و با سلیقههای متفاوت برطرف نمود. از طرفی برخلاف نیازهای انسان که محدود میباشند، خواستههای بشر بسیار زیادند و همواره در حال تغییر و تحولند. تقاضا نیز همان خواستن برخی محصولات خاص میباشد که با نوعی توانایی و تماس برای خرید همراه شده باشد. بدین معنی که خواستهها، زمانی به تقاضا تبدیل میشوند که با قدرت خرید همراه شوند. افراد زیادی خواستار خرید اتومبیل گران قیمت هستند ولی کسانی که توانایی خرید آن را دارند محدودند، بازاریابان با متناسب کردن، جذاب کردن، قابل تحمل کردن خرید و همچنین سهولت دسترسی برای مصرفکنندگان هدف، بر تقاضای آنها تأثیر میگذارند (کاتلر، 1384).
فیلیپ کاتلر که در ادبیات مدیریت، بهعنوان پدر مدیریت نوین مشاوره بازاریابی معروف است، این تعریف زیر را از مشاوره بازاریابی ارایه نموده است:
«
مشاوره بازاریابی یک فرآیند اجتماعی و مدیریتی است که بهوسیله آن، افراد و گروهها، نیازها و خواستههای خود را از طریق تولید، عرضه و مبادله کالاهای مفید و باارزش با دیگران، تامین میکنند.
»
در تعریف بالا، مقصود از نیاز، دسترسی نداشتن به یک رضامندی اساسی است؛ مثلا مردم به خانه، غذا، بهداشت و تفریح نیاز دارند. در مقابل، منظور از خواسته، علاقه و میل به برخی از کالاهای خاص است. مثلا ساندویچ همبرگر یا چلوکباب کالاهایی هستند که ممکن است برای رفع نیاز به غذا مطلوب باشند.
کارکرد
مشاوره بازاریابی امیال و نیازهای ارضا نشده را شناسایی میکند.این مفهوم به نقل از پارک مشاوره بازاریابی ایران میباشد. همچنین ضمن تعریف و تخمین اندازه یک بازار تعریف شده، میزان سودآوری آن را نیز اندازهگیری میکند. به عبارت دیگر مشاوره بازاریابی ، بخشهایی از بازار را به عنوان مناسبترین بخش بازار برای شرکت شناسایی و مشخص میکند که شرکت نیز توانایی و امکان عرضه خدمات به آنها را دارد و همچنین مناسبترین محصولات و خدمات مورد نیاز آن بخش را طراحی و معرفی میکند.
ارکان مشاوره بازاریابی
مشاوره بازاریابی بر پایه ۴ مقوله اصلی (معروف به 4P) به شرح زیر استوار است:
۱ - کالا یا خدمات Product
۲ - توزیع Place
۳ - قیمتگذاری Pricing
۴ - تبلیغات یا پیشبرد فروش Promotion
پیام: کسب و کار شما چه پیامی را منتقل میکند؟
رسانه: روزنامه، تلویزیون، ایمیل، بیلبورد، تبلیغات در سایتهای اینترنت
مخاطب: افرادی هستند که علاقه مند به محصولات و یا خدمات شما هستند.
انواع مشاوره بازاریابی
مشاوره بازاریابی دارای انواع مختلی است:
مشاوره بازاریابی صنعتی
مشاوره بازاریابی مصرفی
مشاوره بازاریابی چندسطحی
مشاوره بازاریابی پارتیزانی
مشاوره بازاریابی صنعتی و مصرفی
مشاوره بازاریابی صنعتی به عنوان آن دسته از عملکردها و فعالیتهای تجاری و بازرگانی تعریف شدهاست، که فرایندهای مبادله را بین تولید کنندگان و مشتریان سازمانی تسهیل میکند. ماهیت مشاوره بازاریابی صنعتی را میتوان، خلق ارزش برای مشتریان به وسیله ارائه کالاها و خدماتی دانست که نیازهای سازمانی و اهداف آنها را تحقق میبخشد.
به تعریفی جامع، فرآیند کشف، ترجمه خواستههای مشتریان صنعتی و نیازها و الزامات آنها به محصولات و خدمات ویژه جهت ارتباط موثر شیوههای توزیع، قیمتگذاری، خدمات پس از فروش، متقاعد کردن بیشتر و بیشتر مشتریان برای استفاده مستمر از این محصولات و خدمات را مشاوره بازاریابی صنعتی مینامیم. این نوع مشاوره بازاریابی در مقایسه با مشاوره بازاریابی مصرفی تفاوتهایی دارد که اینگونه میتوان بدان اشاره کرد. اول اینکه گرچه در مشاوره بازاریابی صنعتی همانند مشاوره بازاریابی کالاهای مصرفی، نیاز به شناخت بازارهای هدف و تشخیص نیاز این بازارها و طراحی محصولات و خدمات مناسب برای تامین خواستههای بازار وجود دارد، ولی باید توجه کرد که در مقایسه با مشاوره بازاریابی مصرفی، مشاوره بازاریابی صنعتی در حوزه مدیریت عالی قرار دارد.
در مشاوره بازاریابی صنعتی نقش خصوصیات و ویژگیهای محصول خیلی مهم و حیاتی است و عرضه کنندگانی که خصوصیات مورد نظر مشتریان را تامین نکنند مورد انتخاب قرار نخواهند گرفت. در مقایسه با مشاوره بازاریابی مصرفی، قیمت در مشاوره بازاریابی صنعتی نقش جداگانهای دارد. در بعضی موارد مشتریان صنعتی حاضرند قیمت بیشتری دهند ولی در عوض از تحویل به موقع و کیفیت محصولات خدمات اطمینان حاصل کنند و حتی در موارد دیگری مثل مناقصههای خرید نقش قیمت پراهمیتتر میشود. در مشاوره بازاریابی صنعتی، بازاریاب باید به این نکته واقف باشد که تقاضای کالاهای صنعتی از تقاضای مصرف کننده نهایی ناشی میشود، یعنی تقاضا برای یک محصول بستگی به نحوه استفاده از آن در ارتباط با محصولات دیگر دارد. گاهی بازاریاب صنعتی سعی میکند با تبلیغات، تقاضای مشتری نهایی را تحریک کند تا تقاضا برای کالاهای صنعتی خودرا افزایش دهد.